Vertellen in geuren en kleuren

Een lezer bij je verhaal betrekken en geboeid houden, is een van de lastigste dingen van het schrijven. Het helpt als je daarbij zintuiglijke ervaringen inzet.

Vertellen in geuren en kleuren is een doeltreffend instrumentom daarvoor in te zetten. Als je woorden, uitdrukkingen en vergelijkingen in je verhaal vlecht, die de zintuigen van de lezer aanspreken, wordt lezen een extra persoonlijke ervaring. Soms lees ik prachtig geformuleerde alinea’s, die echter niet tot me doordringen. Op een of andere manier wil de betekenis maar niet in mijn hoofd blijven hangen. Bij nader inzien mis ik dan vaak zintuiglijke ervaringen die het leesvoer kruiden: geur-, kleur- en smaakstoffen, zogezegd.

Geur

Ons reukvermogen staat er natuurlijk om bekend dat het sterke associaties en emoties oproept. Niet voor niets wordt bij huizen die verkocht moeten worden een sfeer van gezelligheid opgeroepen met koffie- of appeltaartluchten. Hoewel geur niet altijd voor de hand ligt in een verhaal, kun je door een juist detail de sfeer van een scène heel snel oproepen, waardoor een lezer er meteen in zit.

‘…de sokken van mijn oom Tinus waren heilig in vergelijking met de geur van deze kaas…’

Je kunt dit vermogen oefenen door eerst eens voor jezelf te bedenken wat jouw favoriete geur is, en welke je echt tegenstaat. Verder kun je jezelf trainen door meer stil te staan bij de geuren in verschillende omgevingen en die bewust te maken. Soms komt jouw hoofdpersoon in een situatie die heel nauw aansluit bij jouw ervaringen!

Smaak

Wie herinnert zich nog de kinderfeestjes waarbij je bij wijze van spel geblinddoekt een hapje van een lepel moest nemen? Door de spanning van het duister alleen al – maar ook de grote vraag of je vriendjes je geen loer zouden draaien –  was alles bij voorbaat verdacht en dus vies.  Maar dit herken je vast wel:

 ‘…het dropje was zo zout dat mijn mond samenkneep…’

Je zintuigen trainen en jezelf focussen op wat ze je vertellen in specifieke situaties, is ook niet eenvoudig als het gaat om onze smaak. Hoe vaak kauwen we onze boterhammen niet weg terwijl we iets anders doen?

Tast

Textuur, hardheid, taaiheid, rekbaarheid, temperatuur… Met ons tastzintuig verkennen we de wereld om ons heen misschien nog wel onbewuster dan met onze smaak. Hoeveel handen schudden we niet in ons leven, hoeveel oppervlakten raken we niet aan? Herken jij de veerkracht van je eigen toetsenbord? Wie kent de harde ruwheid nog van jute (met ook een heel eigen, gronderige, droge geur, maar daar hebben we het nu even niet over ;-))?

‘Het mandarijntje spetterde in mijn oog en even verloor ik het contact met de verdachte.’

Registreer eens een half uur heel bewust wat je aanraakt en welke verschillen er zijn in bijvoorbeeld stoffen, vloeistoffen, temperaturen. Voelt een leren tas warmer dan een plastic zak? In welk opzicht verschilt een moorkop van een slagroomgebakje? Vind je het fijner om met je blote voeten op een marmeren of eikenhouten vloer te lopen? Wat zijn de verschillen?

Gehoor

Geluiden kunnen een film maken of breken. Ze ondersteunen de sfeer van een scène zo sterk dat je een lief konijntje zelfs kan gaan bekijken als een vleesetend monster. De tijd van de enriched e-books, waarin het verhaal vol linkjes zit naar bijvoorbeeld stemmige muziek (ook websites en plaatjes), nadert met rasse schreden. In een papieren boek moeten we de geluidseffecten toch op een andere manier bereiken.

 ‘De klepel landde met een doofmakende klap tegen de rand van de grote klok.’

Bij welke muziek voel je je prettig? Wat is het eerste geluid dat je je herinnert? Welk geluid kan je echt niet aanhoren? Wat was de laatste keer dat je je vingers in je oren hebt gestopt? Leg voor jezelf een geluidsbibliotheek aan, je zult zien dat je dan ook bij het schrijven eerder de situaties herkent waarin je de sfeer kunt ondersteunen met een verwijzing naar geluid.

Zicht

Kijken, zien, bestuderen, gadeslaan… dat doen onze hoofdpersonen eigenlijk wel vaak. Maar het blijft nogal eens bij een functioneel kijken: het brengt het verhaal verder.  Soms denkt je hoofdpersoon dat hij weet wat hij ziet, maar is het heel iets anders. Een blauwe auto wordt groen in geel licht, achter een horizon kan zich een afgrond bevinden. Als je je dit bewust bent, kun je daar ook mee spelen.

 ‘Hij leek hard, maar toen ik de tak pakte zonken mijn vingers weg in een rubberachtige substantie.’

Effecten als: mist, duisternis, verblind zijn etc. kun je ook in een roman toepassen. Voeg af en toe eens een aanwijzing toe over de omgeving waarin hoofdfiguren zich bewegen: witte wanden van een laboratorium, het gladde linoleum op een ziekenhuisvloer of het spionnetje waarmee oma de voordeur in de gaten houdt. Met zulke details kun je in een klap de setting oproepen voor de lezer.

Het grappige van in geuren en kleuren schrijven, dat is tenminste mijn ervaring, is dat je zelf ook intenser met je verhaal bezig bent. Je kruipt er dieper in, om de zintuiglijke waarnemingen op te zoeken die je verhaal ondersteunen.  Je gaat als het ware naast je romanfiguren staan, zet je zintuigantennes aan en hoort de wind, proeft de spanning, ruikt de omgeving, voelt de temperatuur…  en voor je het weet zie je het verhaal aan je geestesoog voorbijtrekken.

Reken maar dat je dan de aandacht van de lezer ook goed te pakken hebt!

Vertel jij ook in geuren en kleuren? Heb je een voorkeur voor een van de zintuigen?  Werk je wel eens met geluidseffecten?

Groet,

4 april 2013 | Fictie schrijven