Schrijven in de verleden of de tegenwoordige tijd?
Schrijf je in de tegenwoordige tijd of in de verleden tijd? Hoe maak jij de keuze? Welke factoren zijn voor jou doorslaggevend?
Er was eens… Zelfs het kleinste kind weet dat er dan een sprookje volgt. Een geschiedenis die achteraf verteld wordt, fantasierijk is qua verhaallijn en personages, en per definitie een happy ending heeft. Sprookjes worden in de verleden tijd verteld, maar bij andere genres ligt die keuze niet altijd voor de hand. In dit artikel een aantal punten die je kunnen helpen kiezen.
Je persoonlijke voorkeur
Vind je het prettig om in de tegenwoordige tijd te schrijven? Waarom zou je je verhaal dan in de verleden tijd vertellen? Kies voor de vorm die je het gemakkelijkst afgaat, het is al moeilijk genoeg om een boek te schrijven. Als je meer ervaring hebt kun je altijd nog eens het experiment aangaan met de verleden tijd.
Wat is algemeen gangbaar
De verleden tijd komt vaak voor in fictie. Ook in kranten, tijdschriften en nieuwsuitzendingen trouwens. Er wordt wel eens gezegd dat lezers de verleden tijd prettig vinden omdat ze eraan gewend zijn. Ik vind dat wel een logische aanname. Als je het de lezer zo makkelijk mogelijk wilt maken om je verhaal te lezen, kies dan voor de verleden tijd.
Betrokkenheid
Een van de grote voordelen van schrijven in de tegenwoordig tijd is dat je de lezer meevoert in het verhaal. Wat er met de hoofdpersoon gebeurt, komt op hetzelfde moment aan bij de lezer. Daardoor kan deze een sterker gevoel van betrokkenheid ervaren dan wanneer de ontwikkelingen zich in het verleden afspelen.
Genre
Dit meevoeren in het verhaal is voor mij een reden om liever de tegenwoordige tijd te hanteren als het gaat om spannende boeken en detectives. De spanningsboog blijft sterker intact als je als lezer net zo onbevangen in het verhaal staat als de hoofdpersoon. Wanneer je het verhaal in de verleden tijd vertelt, weet de lezer al dat er een ontknoping is geweest die je als auteur nog even uitstelt.
Literaire fictie schijnt vooral in de tegenwoordige tijd geschreven te worden – ik heb overigens geen cijfers om dat te ondersteunen – en bij memoires of persoonlijke verhalen ligt de verleden tijd voor de hand. Boeken voor Young Adults worden vaak in de tegenwoordige tijd geschreven, blijkbaar houden jongeren er ook van om het verhaal van de hoofdpersoon direct mee te beleven.
Opbouw van je boek
Maak je in je verhaal veel sprongen in de tijd? Gebruik je technieken als flashbacks en vooruitblikken of halen je personages regelmatig herinneringen op? Dit stelt eisen aan de verteltijd. Als je dan de verleden tijd hanteert, ontkom je er niet aan om af en toe de voltooid verleden tijd te gebruiken. Dat kan ten nadele gaan van het leescomfort, omdat zinnen daarmee iets stroever en stijver lopen. In zo’n geval heb je met de tegenwoordige tijd meer mogelijkheden.
Overtuigingskracht
In de tegenwoordige tijd vertelt de verteller het verhaal zoals het zich ontvouwt, dit is niet altijd even overtuigend. Sommige lezers vragen zich namelijk af waarom iemand eigenlijk een verhaal zou vertellen terwijl hij het zelf meemaakt. Het vraagt veel van de stijl en de selectie van situatie- en persoonsbeschrijvingen om dat gevoel weg te halen.
Bij een verhaal in de verleden tijd kijkt de verteller terug, hij weet al hoe het afloopt. Afgezien van het feit dat we er allemaal aan gewend zijn dat verhalen in de verleden tijd verteld worden, gaat de lezer er – bewust of minder bewust – vanuit dat de selectie van situatie- en persoonsbeschrijvingen bepaald is door de manier waarop de schrijver terugkijkt op wat er gebeurd is. En daarmee is de overtuigingskracht ook al groter.
Wees consequent
Of je nu verleden tijd gebruikt of tegenwoordige tijd kiest, het maakt in principe natuurlijk niet zo erg veel uit. Wel belangrijk is dat je vasthoudt aan je keuze en die consequent doorvoert. Dat betekent dat je niet halverwege het verhaal kun overstappen op een andere werkwoordstijd. Wees je er ook van bewust dat je bij het aangeven van het tijdsverloop in je verhaal (wat je natuurlijk af en toe moet doen om je lezers bij de fictieve tijd te houden) bepaalde formuleringen zoals gisteravond, morgenochtend, een uur later, de volgende dag etc., moet afstemmen op je keuze.
Groet,
7 februari 2013 | Schrijftips en taaltips
Lees 11 reacties
Ik ben later gaan nadenken over die verschillen. Non-fictie schrijf ik automatisch in de tegenwoordige tijd, fictie in de verleden tijd. Pas toen ik het laatste boek van Herman Koch las, zag ik dat hij ermee speelt. Dat is ook een beetje mijn bezwaar om die twee tijden beiden, door elkaar, te gebruiken. Technisch heel knap, maar het geeft ook de indruk dat hij daarmee zijn verhalen interessanter wil maken dan ze in werkelijkheid zijn. Effectbejag dus. Het blijft een geweldige schrijver, dat wel natuurlijk.
Bedankt Johan!
Grappig dat het bij jou samenhangt met fictie of non-fictie. Zo zie je dat het toch heel persoonlijk is. Als je nog niet zo lang schrijft, is het volgens mij niet nodig om er lang over na te denken, of je de verleden tijd of tegenwoordige tijd gebruikt. Meestal doe je automatisch wat je het beste ligt. Als je wat gevorderder bent, meer schrijfervaring hebt, kun je gaan proberen hoe het is om uit die comfortzone te stappen. En uiteindelijk kun je inderdaad beide vormen gaan toepassen. Het is bijvoorbeeld handig bij terugblikken. Koch is trouwens niet de enige die dat doet, hoor!
Succes met het oefenen met de tijden en veel schrijfplezier!
Het geniepige van tijd in een roman: je hebt als schrijver niet altijd door dat je fouten of inconsequenties maakt. Jij haalde ze er in mijn Campinggeluk tijdens de eindredactie uit: ik heb er veel van geleerd. En nu experimenteer ik in mijn nieuwe roman in wording met verleden en tegenwoordige tijd. Herman Koch is juist mijn grote inspirator met ”Geachte meneer M’. Wat een prachtig kloppend puzzelstuk: helemaal niet ingewikkeld maar juist heel soepel kloppend. Misschien gooi ik alles weer om straks, maar het is echt een inspirerend avontuur om met tijden te spelen.
Ha Marjoleine,
Wat leuk om te horen dat je weer bezig bent met een volgende roman!
Vorige week was ik op Camping Bakkum, moest ik natuurlijk aan Campinggeluk denken.
Spelen met tijden kan inderdaad een avontuur zijn. Het is inderdaad goed om de kunst af te kijken bij andere schrijvers. Vaak zit de soepelheid – gek genoeg – in de consequente manier waarop de tijden verspringen. Dat geeft de lezer houvast, hij heeft geen enkele twijfel over de tijd waarin de scène speelt.
Succes!
groet, Marja
Laatste reactie is al even geleden blijkbaar, maar ik ga toch ook nog even reageren, gezien bovenstaande tekst mij toch degelijk heeft geholpen. Zo af en toe doe ik mee met schrijf-wedstrijden en in de wedstrijd waar ik nu aan meedoe schrijf ik in tegenwoordige tijd, terwijl ik me juist prettig voel bij schrijven in verleden tijd. Na het lezen van bovenstaande heb ik besloten om inderdaad bij de verleden tijd-stijl te blijven, echter maak ik het verhaal waar ik nu mee bezig ben in tegenwoordige tijd af voor de afwisseling en om de mogelijkheden zelf te ervaren.
Dank je wel voor de blog, Marja.
Beste Write-for-fun,
Het is wat onwennig, omdat ik je echte naam niet ken. Maar bedankt voor je positieve reactie. Sowieso fijn dat je reageert, ondanks dat de laatste reactie al van een tijdje geleden dateert. Ik denk dat veel van de artikelen die ik schrijf tijdloos zijn, daarom zet ik ze af en toe toch weer op twitter of FB. Leuk dat je hebt uitgeprobeerd welke tijd jou het beste past. Door die voorlopig aan te houden maak je het voor jezelf gemakkelijker om schrijfervaring op te bouwen. Maar je zou best ooit een tegen een verhaal kunnen aanlopen dat beter tot zijn recht komt in de tegenwoordige tijd. Met meer schrijfervaring kun je die uitdaging waarschijnlijk ook weer gemakkelijker aan. Veel succes met de schrijfwedstrijd!
groet, Marja
Het taalniveau van de lezer (of luisteraar in mijn geval – ik ben verteller) is ook van belang bij de keuze van je tijd. Voor jonge kinderen of anderstaligen is tegenwoordige tijd gemakkelijker te begrijpen.
Maar het belangrijkste is natuurlijk om de gekozen tijd consequent te gebruiken, zoals je zelf ook al zegt.
En nog een opmerking over de sprookjes in je inleiding (enigszins off-topic): die hebben niet altijd een happy end. Dat is vooral typisch voor West-Europese sprookjes 😉
Beste Babboes,
Bedankt voor je reactie. Inderdaad speelt ook de taalontwikkeling of de taalbeheersing van je doelgroep, de ontvanger, mee bij het kiezen van een verteltijd. Waarschijnlijk kom jij dat juist tegen omdat je direct in contact bent met je publiek, als verteller. Voor een schrijvende verhalenverteller is de afstand tot zijn publiek natuurlijk groter en die kan onderweg zijn stijl niet aanpassen, dus is de keuze voor één verteltijd belangrijk. Overigens lijkt het me nog een geweldige uitdaging hoor: dat je je manier van verteller direct kunt bijsturen als je merkt hoe je publiek erop reageert. Je hebt een leuk vak, denk ik!
groet, Marja
PS Mooie website heb je trouwens!
Mijn verhalen gaan grotendeels in de verleden tijd. De artikelen die ik schrijf voor de krant in de tegenwoordige tijd. Ik weet niet waarom maar het klinkt beter.
Een grote auteur als Patrick Modiano wisselt naar believen moeiteloos de verleden tijd en de tegenwoordige tijd af, en hij doet dit niet ‘consequent’ in nauw omschreven situaties, maar zelfs binnen een en dezelfde scène, als hij dit nodig vindt. Het maakt zijn tekst zeer dynamisch.
Ik schrijf vaak in de tegenwoordige tijd. Maar de verleden tijd kan me ook wel bekoren. Mijn meest recente manuscript (prentenboek) is in de tegenwoordige tijd, maar mijn 10+ schrijf ik op dit moment in de verleden tijd.
Wat me erg stoort, is het zonder enige aanleiding afwisselen van v.t en t.t., als redacteur heb ik daar mijn handen vol aan!