Handreikingen voor het schrijven van dialogen

Wat voor verhaal je ook vertelt, er komt een moment waarop je hoofdpersonen zélf het woord willen nemen. Wat doe je dan?

Als schrijver heb je de regie in handen, dus kun je het schrijven van dialogen een tijdje uitstellen. Bewust of onbewust zie je misschien toch een beetje op tegen het schrijven van dialogen. Je focust eerst op handeling, situatie en conflict, dan ga je voorzichtig over tot experimenteren met de indirecte reden; maar uiteindelijk ontkom je er niet aan. Hier wat tips die ik zelf in de loop der tijd heb verzameld.

1)      Het is belangrijk dat je je romanfiguren goed kent.

• Zodat je weet hoe ze denken, hoe ze op verschillende situaties reageren en welke woorden bij ze passen, hoe ze praten (of ze stopwoordjes hebben, hele zinnen maken, regelmatig stiltes laten vallen of zinnen van anderen afmaken) .
• Het kan helpen om beschrijvingen van je hoofdpersonen te maken en die naast je te houden als je aan het werk bent, en ze zo nodig aan te vullen. Zie hiervoor mijn vorige blog.
• Zorg dat je weet waar de gesprekspartners warm voor lopen, wat ze willen, maar vooral waar ze niet tegen kunnen, wat hun conflict is. Dat moet de gesprekken die ze voeren kleur en dynamiek geven.

2)      Houd in je achterhoofd dat in een dialoog heel veel gebeurt,

net zoals gesprekken hun vorm krijgen door het samenspel van een aantal processen, bijvoorbeeld:

Het spel van verbale informatie uitwisseling, waarbij de gesprekspartners tegelijk bezig zijn met:

• luisteren naar wat er gezegd wordt
• het formuleren van een antwoord
• het zoeken van een kans om dat antwoord uit te spreken

Het spel van non-verbale informatie uitwisseling, waarbij de gesprekspartners bezig zijn met :

• het opvangen van non-verbale signalen of bedekte boodschappen, het zogenaamde ‘luisteren tussen de regels door’
• de (inwendige) emotionele of fysieke reactie daarop
• de invloed daarvan op de verbale reactie

3)      Ook in een dialoog moet een zekere spanningsboog zitten.

• Overdenk daarom allereerst goed of alle woordenwisselingen nodig zijn voor de lezer, voor het verhaal.
• Kleed het gesprek aan, laat zien waar de sprekers zich bevinden en wat ze doen.

4)      Dialogen zijn meer dan: ‘…’ zei hij, ‘…?’ vroeg vader of ‘…!’ riep tante To. 

Je kunt gesprekken gebruiken om meer informatie te geven over de omgeving, over de geestesgesteldheid van de figuren of over wat ze doen. Bijvoorbeeld:

• ‘…’ Een voorbijrazende trein overstemde zijn woorden.
• ‘…?’ Vaders vingers klemden zich om de gesp van zijn broekriem.
• ‘…!’ Tante To schonk nog een kopje thee in.

Zo kleed je je dialogen aan, maak je ze voor de lezer interessanter.

5)      Zorg er wel voor dat je je dialogen niet gaat volproppen met informatie die je zo nodig kwijt moet.

6)      Pas het show, don’t tell principe ook zo veel mogelijk toe in dialogen.

De verleiding is groot om je personages te laten vertellen hoe ze de situatie beleven, maar daarmee raak je de aandacht van je lezers snel kwijt. Vervang alle mededelingen die ook door middel van een handeling kunt beschrijven. Bijvoorbeeld:

• Schrijf niet: ‘Ik ben te moe om de trap op te gaan.’ Maar: Ze slofte naar de lift en drukte op het knopje.
• Niet: ‘Ik ben woedend!’ Maar: Hij balde zijn vuisten en begon op zijn voorvoeten heen en weer te wippen.

7)      Je kunt door je dialogen op een vaste manier te beschrijven ook zonder iets aan te geven duidelijk maken wie er aan het woord is.

• Laat elke nieuwe spreker op een nieuwe regel beginnen.
• Wil je iets toevoegen over situatie, handeling of figuren, sluit dan aan bij de laatste spreker. Tenzij het over de volgende spreker gaat, dan begin je met je beschrijving op een nieuwe regel en kan de volgende spreker direct daarop aansluiten.

8)     Zorg er wel voor dat je af en toe even duidelijk maakt wie er spreekt.

Als  je op de voorgaande manier een woordenwisseling weergeeft, kan het voorkomen dat lezers de draad wel eens kwijtraken, niet meer weten wie wat zegt.  Dit kan je voorkomen door:

• De ene persoon de andere bij de naam te laten noemen.
• Een hint in te voegen die wijst op de spreker, een beschrijving of reactie.

9)      Je kunt ervoor kiezen om de zinnen niet volledig af te maken,

maar gebruik te maken van flarden, bij een ruzie of een snelle woordenwisseling  Kies wel voor een juiste spelling, het lezen van dialect gaat een lezer uiteindelijk vervelen.

10)   Je kunt uitproberen of je dialogen lekker bekken, door ze hardop voor te lezen.

Dan merk je ook snel genoeg of de zinnen te lang zijn (als je buiten adem raakt) en kun je leestekens toevoegen.

11)   Er is een aantal manieren waarop je inspiratie kunt opdoen voor dialogen,

probeer er eens een paar uit en zie welke jou het beste bevalt.

• Luisteren naar gesprekken op plekken waar veel mensen samenkomen, in het openbaar vervoer, op de markt, in een kroeg
• Bestuderen van het verloop van telefoongesprekken waarbij je maar één persoon kunt horen
• Veel romans lezen
• Kijken naar theaterstukken, films en tv-series

12)   Maak een zinnenarchief.

Soms hoor je iemand een zin uitspreken die je niet wilt vergeten of waarvan je denkt dat je hem nog wel eens wilt of kunt gebruiken. Schrijf direct op, zo bouw je je eigen zinnenarchief op.

‘Een goed schrijver kan alles duidelijk maken door middel van handeling en dialoog.’ Zo luidt het motto van het boekje  Dialogen schrijven van Don Duyns:’ In mijn beleving geldt dat wel voor film, toneel en theater, maar daar krijgt de kijker ook visuele informatie over de situatie en de personages die de lezer van een roman echter ontbeert. Zoals ik hierboven laat zien, kun je die gegevens wel heel mooi gebruiken om je dialogen te verrijken.

Er is natuurlijk nog veel meer te zeggen over het schrijven van dialogen.  Wat vind jij het moeilijkst? Of wat is jouw geheim om een goede dialoog op papier te zetten? Laat het weten!

Veel succes met je dialogen!

Groet,

17 oktober 2012 | Fictie schrijven