21 tips voor meer leescomfort

Los van de inhoud en de vormgeving zijn er schrijftechnische aspecten die een tekst prettiger, comfortabeler, leesbaar maken. Vandaag eenentwintig tips voor meer leescomfort.

Als je leest, dompel je jezelf onder in een nieuwe wereld. Elk boek is een avontuur dat je aangaat om te ontspannen, je zinnen te verzetten of puur omdat je nieuwsgierig bent naar nieuwe informatie. Het maakt niet uit of je kiest voor fictie of non-fictie, je wilt weten wat de auteur te vertellen heeft. Aan de andere kant van dit verhaal zit jij als schrijver. En je wilt natuurlijk ook dat jouw boodschap goed overkomt, daarom streef je naar leescomfort.

1. Wissel korte zinnen met lange zinnen af. daarmee bied je de lezer een gevarieerd ritme.
2. Vermijd herhalingen, die zijn saai om te lezen. Wees creatief, zoek synoniemen, omschrijvingen en verwijswoorden zodat in een alinea niet meer dan twee keer hetzelfde woord staat.
3. Het lezen wordt aangenamer als je zowel enkelvoudige werkwoorden gebruikt, als samengestelde. Probeer daar een evenwicht in te zoeken.
4. Dit geldt ook voor actieve en passieve werkwoordsvormen. Check of je bij het schrijven een voorkeur hebt voor een van beide, corrigeer jezelf.
5. Wees matig met uitdrukkingen en gezegden, ze vragen veel aandacht van de lezer, die eigenlijk naar de inhoud zou moeten gaan.
6. Blijf als het even kan in dezelfde beeldspraak, het is verwarrend voor een lezer als op het ene moment leest dat de hoofdpersoon als een bulldozer te werk gaat, terwijl hij een alinea later wordt vergeleken met een vloedgolf.
7. Gebruik vergelijkingen als het nodig is, maar niet te vaak.
8. Trap niet in de val van opsommingen! Bij beschrijvingen is het verleidelijk om een opsomming te maken. Dat mag best, maar zorg ervoor dat het niet te vaak gebeurt. De lezer leest dan het eerste element nog aandachtig, maar de neiging ontstaat om de volgende elementen van de opsomming over te slaan.
9. Maak afgeronde alinea’s, die over een vast onderwerp gaan en een logische opbouw hebben.
10. Wissel indirecte en directe reden af, daarmee breng je variatie aan in de gesprekken die je beschrijft.
11. Zorg dat altijd duidelijk is wie er spreekt. In een fictiedialoog kun je dat bijvoorbeeld doen door elke nieuwe spreker op een nieuwe regel te laten beginnen. Als het gaat om citaten of voorbeelden in een non-fictieboek, kun je ervoor zorgen dat je altijd de naam van spreker vermeldt.
12. Verrijk je dialogen. Benut ze om de lezer van gegevens te voorzien over de gesteldheid van personages, de sfeer of de omgeving. Als je non-fictie schrijft, bedenk eens of je ter afwisseling van theorie een korte dialoog kunt opnemen.
13. Streef bij een roman naar een goed evenwicht tussen handeling, dialoog en beschrijving. Een te gedetailleerde beschrijving kan de lezer in de weg zitten als de verhaallijn spannend is, dat kan gaan irriteren en ertoe leiden dat hij het stuk overslaat. Zoek bij non-fictie naar verschillende tekstvormen waarmee je je lezer variatie biedt.
14. Streef in een non-fictieboek naar een vaste hoofdstukstructuur, zodat de lezer weet wat hij verwachten kan, waarin een variatie aan tekst- of beeldvormen heeft: denk aan theorie, praktijkvoorbeeld, citaat, tabel en samenvatting.
15. Voeg woorden en begrippen toe die de zintuiglijke ervaringen van de lezer aanspreken. Daarmee kan hij zijn persoonlijke ervaringen koppelen aan die van het boek, zo houd je zijn aandacht vast.
16. Dring de lezer niet jouw interpretatie op, geef hem voldoende informatie om de conclusie te trekken die jij wilt dat hij trekt.
17. Doseer je informatie geleidelijk. Geef niet alle informatie in het eerste, of laatste hoofdstuk.
18. Leg niet te veel uit, daarmee wek je de indruk dat je de lezer onderschat en dan raak je hem kwijt.
19. Zorg dat de werkwoordstijden kloppen. Een stuk dat je in de verleden tijd schrijft, heeft vaker een voltooid verleden tijd nodig dan een stuk dat in de tegenwoordige tijd staat.
20. Zorg voor een duidelijke opbouw van je boek: begin, midden en eind.
21. Laat de lezer niet achter met vragen, handel alle losse eindjes af. Elk personage heeft zijn eigen ontwikkeling in een roman, en als het gaat om non-fictie moet je ook zorgen dat elk onderwerp dat je aansnijdt goed wordt afgerond.

Schrijven voor beeldscherm

Leescomfort heeft als begrip een heel nieuwe betekenis gekregen met de komst van beeldschermen, smartphones, tablets en e-readers. Schrijven voor beeldscherm is een onderwerp dat ik later nog zal behandelen. In dit artikel wilde ik een aantal punten verzamelen die je als schrijver in acht kunt nemen om het leesgenot te verhogen, waardoor je verhaal of boodschap beter tot de lezer doordringt. Je kunt je voorstellen dat het verbeteren van het leescomfort met name in de redactiefase gebeurt. Tijdens het schrijven zelf kun je je het best overgeven aan de inspiratie en ongecensureerd doorschrijven!

Het is natuurlijk een lijst geworden die lang niet compleet is. Als je aanvullingen hebt, dan hoor ik ze graag.

Groet,

6 februari 2014 | Schrijftips en taaltips